Rząd Tuska wypłacił premie

Na co wydano 402 mln zł? – co mówi raport NIK

Nagrody dla urzędników państwowych za 2024 rok osiągnęły rekordowe 402 mln zł – to mniej niż rok wcześniej, ale więcej niż w czasach „oszczędności”. Dyrektorzy dostali nawet ponad 100 tys. zł, a zwykli pracownicy kilka tysięcy. Najwyższa Izba Kontroli ostrzega: system jest nieprzejrzysty i sprzyja arbitralności. Czy państwo wynagradza służbę – czy raczej premiuje lojalność elit?

Najwyższa Izba Kontroli, pod kierownictwem Mariana Banasia, opublikowała w lipcu 2025 roku szczegółowy raport z wykonania budżetu za rok 2024. Z danych wynika, że rząd Donalda Tuska przeznaczył ponad 402,1 mln zł na nagrody dla pracowników ministerstw, urzędów centralnych i wojewódzkich.

To o 1,4 proc. mniej niż w roku 2023 (407,9 mln zł), ale o 56 mln zł więcej niż w 2022 (345,8 mln zł) – co pokazuje, że wydatkowanie na premie utrzymuje się na wysokim – i szeroko krytykowanym – poziomie.

Nie tylko suma robi wrażenie – dystrybucja jest rozbieżna. Resort Finansów wydał 48,9 mln zł, czyli około 1/4 całej puli, natomiast średnia premia w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego osiągnęła aż 25,3 tys zł.

Co zaskakujące – po raz pierwszy nagrody przyznano także na kierowniczych stanowiskach. Przykładowo, w Krajowym Biurze Wyborczym dyrektorzy otrzymali przeciętnie 111,3 tys zł, w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich – 78,4 tys zł, a w CBA – 54,8 tys zł. To inwestycja w elity administracji, której wcześniej nie było w analogicznym wymiarze.

W warstwie społecznej ta historyczna liczba tętni emocjami. Od stycznia do października 2024 ministerstwa wypłaciły już 51,7 mln zł – i to mimo narastającego kryzysu dochodów budżetowych.

W Ministerstwie Finansów w pierwszych 10 miesiącach nagrody trafiły do 3108 osób, średnia to 3 785 zł. W MON oraz MSZ – odpowiednio 4,35 mln zł i 9,9 mln zł.

W społecznych dyskusjach pojawiają się twarde pytania: czy urzędnik z premią 4 tys zł może poczuć się – choćby symbolicznie – oddalony od obywatela, który z trudem wiąże koniec z końcem?

B. prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski ostrzega: system „powinien być powiązany z wykonaniem zadań, transparentny i ujednolicony”. Jak zauważa, obecne kryteria pozostawiają zbyt wiele miejsca na interpretację, co rodzi ryzyko arbitralnych decyzji.

Eksperci ekonomiczni zauważają, że proporcja 3% funduszu płac może być teoretycznie uzasadniona – ale w praktyce efekt jest daleki od przejrzystości. Głos w sprawie zabrał były audytor NIK, który zwrócił uwagę, iż „brak precyzyjnych kryteriów oceny pracy” może sprzyjać niesprawiedliwym bonusom.

Wyobraźmy sobie Marię – urzędniczkę z wojewódzkiego wydziału, otrzymującą premię 1,5 tys zł. Dla niej to moment oddechu po miesiącach biurokratycznego etosu – sygnał, że jej praca ma znaczenie. Ale gdy słyszy o 111 tys zł dla innych, wyrasta cicha złość: „Czy ja się mniej staram?”, pyta sama siebie.

To napięcie między indywidualną satysfakcją i kolektywną nierównością stanowi serce emocjonalnej dramaturgii – za którą kryje się pytanie o moralne fundamenty państwowosci: odwdzięczanie się za służbę czy traktowanie pracowników jako koszt?

Obrona rządu Tuska opiera się na kilku filarach:

1. Inflacja i presja na budżet płac – premie miały rekompensować rosnące koszty życia.

2. Równanie standardów po latach „oszczędności” – okres wcześniejszy (2021–23) był raczej powściągliwy; obecne kwoty są „dopiero” przywróceniem normalności.

3. Premiowanie jakości i kompetencji – elity administracyjne odstrasza "odchodzenie za marne pieniądze" i sprzyja utrzymaniu talentów.

Sceptycy kontrują, że efekt społeczny działa odwrotnie: nagrody nie budują zaufania, ale pogłębiają poczucie niesprawiedliwości. Szeroka kampania premier mówiła o „ekonomii dla obywatela”, tymczasem w cieniu toczy się „ekonomia bonusów” dla wybranych.

Czy elity w administracji są godne wyjątkowej gratyfikacji, skoro od lat mają przywileje i kontrakty?

Nagrody o łącznej wartości 402 mln zł w administracji państwowej to nie tylko liczba – to lustrzane odbicie strukturalnych napięć współczesnej Polski. Przypominają, że nawet w „czasach odbudowy i powrotu do inwestycji w ludzi” muszą iść w parze z odpowiedzialnością, pomiarem i zrozumiałym narzędziem komunikacji społecznej.

Rząd Donalda Tuska stoi dziś przed zadaniem: z jednej strony – zmotywować aparat wykonawczy; z drugiej – unikać przeoczenia głosu obywatela. Pytania pozostają otwarte, refleksje konieczne, a możliwe konsekwencje – wielowymiarowe.